Poapy joyke'y ohova'ekue ñorãirõ yvy chaqueña-pe (1932-1935), ohejávo itúva compañía San Rafael, opytáva 12 kilómetro comunidad. Opava'eve ou jey hikuái oñemohu'ãvo ñorãirõ; karai Sipriano ou hetyma peteï.
Oñorãirõ jave don Eladio oreko 17 ary, ha'e imitãve Florentino, Francisco, Maximino, Benancio, Juan, Miguel ha Sipriano. Ohasa río Parapití ha ovale Regimiento de Infantería 12º Rubio Ñu, ha upéi ohasa Regimiento 2 de Mayo.
Ha'e 700 bogadense opávave compañía-gua ndive oñeausentáva. "570 ou hikuái ha arego registrado téra peteï chuguikuéra", omombe'u historiador ko tavagua, Mario Villar Vázquez, cabo 1º R.I. 5 Gral. Díaz, Juan Bautista Villar.
Ko'ágã opyta mbohapy: don Barboza, Ciriaco Arias ha Basilio González, ko'ãva orekóma avei 103 ary.
Karai Barboza rógape, heñóiva'ekue 18 de febrero 1914 jave, oime calle Defensores del Chaco haimete Pedro Juan Caballero. Roñomongetávo hendive oime tupápe. "Ro'y, upévagui ndikatúi asë corredor-pe", he'i oréve.
Omombe'u omohu'ãvo conflicto, oúvo compañía San Rafael omenda haguã María Antonia López ndive, orekóma "fichada".
Upe mborayhúgui heñói poapy mitã, irundy kuña ha irundy kuimba'e: Francisca, Gabriela, Clara ha Juana, Raimundo, Genaro, Nemecio (omanóma) ha Jorge.Oikóva ha oñangarekóva hese itajýra Juana, 65 años, mbo'ehára jubilada ombo'e Escuela 700 Mariscal Francisco Solano López.
"Che sy omano 10 arýma ohasa", he'i. "Ore peteï familia numerosa, che ru oreko 20 nieto ha 25 bisnieto".
Omombe'u itúva hesãiha ha ndorekói problema okatúva, ijuruhe.
"Namombe'úi gueteri che rúpe , ovyáta ougui Buenos Aires-gui Raimundo, ovy'ávo ko 12 de junio. Poapy joyke'y oiko Argentina-pe ha mokõi oime Paraguáipe, omombe'u Juana.
